Jakuxi
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Bos_grunniens_at_Letdar_on_Annapurna_Circuit.jpg/220px-Bos_grunniens_at_Letdar_on_Annapurna_Circuit.jpg)
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/In_Tibet%2C_yaks_are_decorated_and_honored_by_the_families_they_are_part_of.jpg/220px-In_Tibet%2C_yaks_are_decorated_and_honored_by_the_families_they_are_part_of.jpg)
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Yak_calf_in_Austria_2009.jpg/220px-Yak_calf_in_Austria_2009.jpg)
Jakuxi (Bos grunniens) er síðhærð nautgripategund sem gerð hefur verið að húsdýri í Himalajafjöllum, Mið-Asíu og á Tíbesku hásléttunni. Jak eða yak er úr tíbesku og vísar til karldýrsins, en á öðrum málum er það notað um bæði kyn.
Jakuxi er náskyldur villijakuxa (Bos mutus) eða undirtegund af sömu tegund. Litur þeirra greinir á milli, jakuxinn er yfirleitt ljósari og með fleiri litaafbrigði en villijakuxinn sem er dökkleitur. Jakuxi er líklega skyldur vísundi.
Karldýrin verða 350-580 kg og kvendýrin 225-255 kg. Kýrnar bera á tveggja ára fresti, 3-4 ára í fyrsta sinn. Kálfarnir verða sjálfstæðir eftir rúmt ár af uppeldi. Jakuxar verða eitthvað meira en tvítugir að aldri.
Menn hafa notað jakuxa sem hús- og burðardýr í þúsundir ára og nota tað hans sem eldsneyti. Mjólk hans er kölluð chhurpi á nepölsku. Smjör úr henni er notað í te sem Tíbetar drekka og sem ljósmeti á lampa. Jakuxar koma við sögu í hátíðahöldum í Tíbet og nýlega í hópíþróttum eins og póló.
Jakuxar þrífast ekki á láglendi og verða úrvinda ef hitinn fer yfir 15 gráður.
Heimild[breyta | breyta frumkóða]
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png)
Fyrirmynd greinarinnar var „Domestic Yak“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 20. feb. 2017.