Vetnissamsætur
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schematic.svg/524px-Hydrogen_Deuterium_Tritium_Nuclei_Schematic.svg.png)
Vetnissamsætur eru samsætur vetnis (H). Náttúrlega finnast aðeins þrjár þeirra, 1H (einvetni), 2H (tvívetni), og 3H (þrívetni), en fáeinar mjög óstöðugar vetnissamsætur, (4H, 5H, 6H og 7H), hafa verið myndaðir í tilraunastofum.
Táknið D er stundum notað yfir tvívetni sem kemur af nafninu deuterium og táknið T er stundum notað yfir þrívetni sem kemur af nafninu tritium, en alþjóðasamtök um hreina og hagnýta efnafræði (IUPAC) mæla ekki með þessum rithætti.
Vetni-1 (einvetni)[breyta | breyta frumkóða]
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Hydrogen.svg/220px-Hydrogen.svg.png)
1H er 99.98% af öllu vetni og því langalgengasta vetnissamsæta. Þar sem kjarni þess inniheldur bara eina róteind í kjarnanum. Efnið er einnig nefnt prótín sem kemur af orðinu protium en það vísar til enska heitisins á róteind; proton.
Vetni-2 (tvívetni)[breyta | breyta frumkóða]
2H eða D frá orðinu deuterium (einnig þekkt sem þungt vetni[1] eða þungavetni) inniheldur eina róteind og eina nifteind í kjarnanum. Um 0.0026 – 0.0184% af öllu vetni á Jörðinni samanstendur af tvívetni. Tvívetni er ekki geislavirkt.
Vatn sem hefur verið auðgað með sameindum sem innihalda tvívetni frekar en einvetni kallast þungt vatn.
Vetni-3 (þrívetni)[breyta | breyta frumkóða]
3H eða T frá orðinu tritium (einnig þekkt undir nafninu þrívetni eða ofurþungt vetni) hefur eina róteind og tvær nifteindir í kjarna sínum. Þrívetni er geislavirkt.
Vetni-4[breyta | breyta frumkóða]
4H er mjög óstöðug samsæta vetnis, en kjarni þess samanstendur af einni róteind og þremur nifteindum. Vetni-4 hefur verið myndað með því að skjóta tvívetniskjörnum í þrívetni.
Vetni-5[breyta | breyta frumkóða]
5H er mjög óstöðug samsæta vetnis, en kjarni þess samanstendur af einni róteind og fjórum nifteindum. Vetni-5 hefur verið myndað með því að skjóta þrívetniskjörnum í þrívetni.
Vetni-6[breyta | breyta frumkóða]
Kjarni 6H samanstendur af einni róteind og fimm nifteindum.
Vetni-7[breyta | breyta frumkóða]
Kjarni 7H samanstendur af einni róteind og sex nifteindum.
Heimildir[breyta | breyta frumkóða]
Ytri tenglar[breyta | breyta frumkóða]
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png)
- „Hvað er þungt vatn og til hvers er það notað?“. Vísindavefurinn.
- Umfjöllun um vetni og samsætur þess Geymt 4 mars 2016 í Wayback Machine
- Eindir í atómum Geymt 29 ágúst 2009 í Wayback Machine, glærur frá Menntaskólanum í Reykjavík